ΠΟΣΟ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΕΙΝΑΙ ΤΕΛΙΚΑ ΟΙ ΒΑΠΕ;

 Μάθαμε να ονομάζουμε Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας τον άνεμο, τον ήλιο, το νερό  για να μην αναφερθούμε σε άλλες που κάθε άλλο παρά ανανεώσιμες μπορούν να χαρακτηριστούν. Είναι, ωστόσο, αρκετό να βλέπουμε μόνο το «καύσιμο» και όχι την ίδια την τεχνολογία που χρησιμοποιείται; Πόσο ανανεώσιμη είναι η ενέργεια που προέρχεται από βιομηχανικού τύπου ανεμογεννήτριες που χαρακώνουν τα βουνά, υδροηλεκτρικά εργοστάσια που εξαφανίζουν ποτάμια ή τεράστια φωτοβολταϊκά πάρκα, ακόμα και σε γη υψηλής παραγωγικότητας, που παράγουν μεγάλες ποσότητες ενέργειας, ελέγχονται από ιδιωτικές εταιρίες με στόχο το κέρδος, δηλαδή τη μεγάλη κατανάλωση, καταστρέφουν σημαντικά κομμάτια φυσικού περιβάλλοντος, βιότοπων και πολιτιστικών μνημείων και στην πραγματικότητα αναπαράγουν το ίδιο μοντέλο κατανάλωσης που τις επιβάλλει;

 Οι ΑΠΕ εμφανίστηκαν ως απάντηση στην κλιματική αλλαγή και την ανάγκη απαγκίστρωσης από τα ορυκτά καύσιμα. Σήμερα πλέον όμως είναι φανερό ότι, με τον τρόπο που υλοποιούνται, απλώς αναπαράγουν ένα αδιέξοδο μοντέλο καπιταλιστικής μεγέθυνσης, με πράσινο μανδύα και μοναδικό στόχο το ιδιωτικό κέρδος.

 Ωστόσο, τα πράγματα δεν ξεκίνησαν έτσι. Στις αρχές του 1980 ξεκινά στην Ελλάδα η συζήτηση για την εισαγωγή της αιολικής ενέργειας στο ενεργειακό μείγμα της χώρας και κυρίως στα μη διασυνδεμένα νησιά. Η δημόσια τότε ΔΕΗ θα εγκαθιστούσε μικρές ανεμογεννήτριες για να καλυφθεί μέρος των ενεργειακών αναγκών των νησιών, σε συνδυασμό με τα θερμοηλεκτρικά εργοστάσια. Και όντως, τότε η ΔΕΗ εγκατέστησε κάποιες ανεμογεννήτριες που, σε κάποιες περιπτώσεις, είτε παράγονταν είτε συναρμολογούνταν στην Ελλάδα.

 Στα μέσα της δεκαετίας του `90 το σχέδιο άλλαξε: Στόχος πλέον δεν ήταν η παραγωγή ενέργειας για τις τοπικές ανάγκες, αλλά η εξαγωγή ενέργειας στην ηπειρωτική χώρα ή ακόμα και στο εξωτερικό. Αυτή τη φορά, οι μικρές ανεμογεννήτριες αντικαταστάθηκαν από αιολικά πάρκα ιδιωτικών εταιρειών, στην πλειονότητά τους θυγατρικών μεγάλων πολυεθνικών. Η έννοια της εξοικονόμησης εξαφανίστηκε και τα νέα τεχνολογικά «επιτεύγματα» θα δέσποζαν ή δεσπόζουν ήδη σε κάποιες περιπτώσεις στο τοπίο, μνημεία του σύγχρονου πολιτισμού.

 Το ψευτοδίλημμα  ΒΑΠΕ ή πετρέλαιο

Ούτε εδώ όμως ισχύει η ΤΙΝΑ (there is no alternative). Καθώς η τεχνολογική έρευνα εξελίσσεται, υπάρχει σήμερα η δυνατότητα ακόμα και για 100% κάλυψη των ενεργειακών αναγκών από ΑΠΕ υπό συγκεκριμένες συνθήκες. Το πρώτο απτό παράδειγμα που ήδη υλοποιείται στην Ελλάδα λέγεται Tήλος. Όπως διαβάζουμε στην ιστοσελίδα του έργου «ένα έξυπνο μικροδίκτυο θα βασίζεται σε υβριδικό σχήμα ΑΠΕ (αιολικά και Φ/Β) και προηγμένης τεχνολογίας συσσωρευτές, θα υιοθετεί στρατηγικές διαχείρισης της ζήτησης και θα αλληλεπιδρά με το ηλεκτρικό σύστημα Νισύρου-Κω μέσω της υφιστάμενης ηλεκτρικής διασύνδεσης».

 Και όλα αυτά δεν τα υποστηρίζουν κάποιοι «πυροβολημένοι οικολόγοι» ή, στον αντίποδα, κάποια μεγάλη εταιρία που κάνει πράσινες μπίζνες. Η έννοια της διαχείρισης της ζήτησης, της ενεργού συμμετοχής της κοινωνίας και της εξοικονόμησης είναι μονόδρομος για την αλλαγή του μοντέλου παραγωγής ενέργειας και την απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα. Μικρές αποκεντρωμένες μονάδες τις οποίες θα διαχειρίζονται ενεργειακές κοινότητες βάσει των πραγματικών αναγκών τους και όχι με γνώμονα το κέρδος.

 Όλα αυτά ωστόσο προϋποθέτουν μια συνολικά διαφορετική θεώρηση, όχι μόνο σε επίπεδο κεντρικής πολιτικής, αλλά και σε επίπεδο κοινωνίας, σε προσωπικό επίπεδο. Αν αποδεχόμαστε το ρόλο του καταναλωτή ενέργειας και απαιτούμε ολοένα μεγαλύτερες ποσότητες ενέργειας, αν θέλουμε να εξακολουθούμε να έχουμε 20οC μέσα το καλοκαίρι, τη στιγμή που έξω έχει 40οC, αν επαφιόμαστε στην, πράγματι, πολύ μεγαλύτερη ευθύνη που έχουν οι πολυεθνικές στο φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής και της περιβαλλοντικής υποβάθμισης, τότε θα πρέπει να αποδεχτούμε τις ΒΑΠΕ και όχι μόνο. Όπως αποδεικνύεται όμως με πράξεις και όχι μόνο στα χαρτιά, ένα διαφορετικό ενεργειακό μοντέλο είναι εφικτό, προϋπόθεση του οποίου είναι η κοινωνική συναίνεση και συμμετοχή.

 Η, όχι χωρίς βάση, κριτική κομματιών της Αριστεράς ότι η κλιματική αλλαγή και το κίνημα που φαίνεται να αναπτύσσεται παγκοσμίως απλά ρίχνουν νερό στον καπιταλιστικό μύλο, δημιουργώντας νέα πεδία κερδοφορίας, είναι κοντόφθαλμη και προβληματική. Σήμερα είναι τεχνολογικά δυνατή μια διαφορετική προσέγγιση, αρκεί να υπάρχει η κοινωνική διεκδίκηση που θα φέρει και τις πολιτικές αποφάσεις. Και αυτό το κίνημα ίσως τελικά κάτι καταφέρει.

 Πηγές:

 Tympas A., Araposthathis St. & Ermioni Frezouli, 2016, The Resources-Sustainability Relationship: Considerations from the History of Technology, Workshop Technology, natural resources and crises in the past and present of Europe and beyond, HSE-Saint-Petersburg, 21-22/10/2016.

 Velegrakis G. & Frezouli E., 2016, Environmental Conflicts and Social Movements  Twelve case studies from Greece, Geography Department, Charokopio University, https: //ejatlas.org/country/greece

 Tilos Project: Technology Innovation for the Local Scale Optimum Integration of Battery Energy Storage, https: //www.tiloshorizon.eu/

 *Το κείμενο δημοσιεύτηκε στο Δελτίο Θυέλλης (Νοέμβριος 2019), έκδοση του Δικτύου για τα Πολιτικά και Κοινωνικά Δικαιώματα.

http://kokkoi.gr