Πρόγραμμα παρέμβασης για το κάπνισμα και το αλκοόλ σε μαθητές των γυμνασίων του Ν. Βοιωτίας

Το πρόγραμμα παρέμβασης για το κάπνισμα και το αλκοόλ σε μαθητές των γυμνασίων του ν. Βοιωτίας, όπως υποβλήθηκε και εγκρίθηκε από το ΥΠΑΙΘ.

Συνοπτική παρουσίαση της πρότασης:

Δεδομένης της κατάστασης σε ό,τι αφορά τη χρήση αλκοόλ και καπνού από τους μαθητές της β΄βάθμιας εκπαίδευσης του νομού Βοιωτίας,

όπως αυτή προκύπτει από τα αποτελέσματα σχετικής έρευνας για τη χρήση ουσιών στο μαθητικό πληθυσμό (ΕSPAD 2011), προτείνεται  η υλοποίηση βραχείων προληπτικών παρεμβάσεων στους μαθητές της Α΄ και Β΄ Γυμνασίου, για την ερχόμενη σχολική χρονιά (2014 – 15), με απώτερο σκοπό τη δημιουργία αρνητικής στάσης απέναντι στη χρήση ουσιών και την αποτροπή των μαθητών από αντίστοιχες συμπεριφορές. Οι παρεμβάσεις που προτείνονται θα υλοποιηθούν με τη συνεργασία του Συμβουλευτικού Σταθμού Νέων της Διεύθυνσης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Βοιωτίας και του Κέντρου Πρόληψης των Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχικής Υγείας Βοιωτίας: «Πρόταση Ζωής» του ΟΚΑΝΑ.

Παραθέτουμε αναλυτικά την πρόταση για την παρέμβαση και το σκεπτικό της:

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΠΝΙΣΜΑ & ΤΟ ΑΛΚΟΟΛ  ΣΕ ΜΑΘΗΤΕΣ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

 Φιλοσοφία της παρέμβασης.

Στην ψυχολογία ο όρος «addiction» χρησιμοποιείται για να δηλώσει την εξάρτηση και παραπέμπει σε κατάσταση δουλείας και υποταγής. Ο εξαρτημένος προφανώς δεν ψάχνει να βρει την υποταγή, τη βιώνει ωστόσο, ως «καλή» και «ευχάριστη» «κατάσταση», ως μέσο δραπέτευσης από την πραγματικότητα, πλήρωσης κάποιου πιθανού εσωτερικού κενού, και σε ορισμένες περιπτώσεις σαν το μέσο που δίνει νόημα στη ζωή.

Είναι πλέον κοινά αποδεκτό, ότι οι άνθρωποι δημιουργούν εξαρτητικές σχέσεις με πρόσωπα, αντικείμενα ή συμπεριφορές, προκειμένου να απαλύνουν τον ψυχικό πόνο που τους προκαλεί η καθημερινότητα. Ειδικότερα ορισμένοι αναζητούν τεχνητές λύσεις ή εκδηλώνουν ψυχικά και σωματικά συμπτώματα ως απόρροια:

·         της έντονης δυσφορίας και του άγχους που βιώνουν  προσπαθώντας να αντιπαρέλθουν στις δυσκολίες που προκύπτουν από το σύγχρονο τρόπο ζωής,

·         της έλλειψης επικοινωνίας και έκφρασης,

·         των ματαιώσεων που καθημερινά δέχονται

κι όλα αυτά σε μια κοινωνία η οποία προβάλλει το «ιδανικό», χωρίς να παρέχει και τα μέσα για την κατάκτησή του.

Επιπλέον, έχει αποδειχτεί ότι άνθρωποι με χαμηλή αυτοεκτίμηση και με αρνητική εικόνα εαυτού είναι περισσότερο ευάλωτοι σε τέτοιου είδους συμπεριφορές. Η χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών όπως και άλλες αντικοινωνικές συμπεριφορές, οφείλονται, σε πολύ μεγάλο βαθμό στην προσωπικότητα του ατόμου, στον τρόπο που βιώνει την πραγματικότητα, στο πως αντιλαμβάνεται τον εαυτό του και την σχέση του με τους άλλους.

Η ενίσχυση, λοιπόν, της προσωπικότητας του ατόμου, η τόνωση της αυτοεκτίμησής του, η ενίσχυση της ικανότητάς του στην αναζήτηση λύσεων στις δυσκολίες και τα προβλήματα που βιώνει και η υιοθέτηση τελικά συμπεριφορών που προάγουν την σωματική και ψυχική του υγεία φαίνεται να είναι επιβεβλημένη, προκειμένου να μειωθεί η ζήτηση εξαρτησιογόνων ουσιών.

 Τεκμηρίωση της ανάγκης υλοποίησης του προγράμματος

Στην προαναφερόμενη έκθεση (ΕSPAD 2011), «Πανελλήνια έρευνα για τη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών στους μαθητές», που διενεργήθηκε από το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής (ΕΠΙΨΥ), σε συνεργασία και με την επιχορήγηση του  Οργανισμού Κατά των Ναρκωτικών (ΟΚΑΝΑ), διαπιστώνεται μεταξύ των άλλων, ότι «ο ν. Βοιωτίας δεν παρουσιάζει σημαντικές διαφορές συγκριτικά με τους άλλους νομούς της Στερεάς Ελλάδας αναφορικά με τη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών. Εξαίρεση αποτελεί το σημαντικά υψηλότερο ποσοστό μαθητών που καπνίζουν (≥1 φορά τον τελευταίο μήνα) συγκριτικά με το ν. Φθιώτιδας.

Συγκριτικά με το εθνικό δείγμα, ο ν. Βοιωτίας βρίσκεται κοντά στο μέσο όρο στην πλειονότητα των συμπεριφορών που σχετίζονται με χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών. Μάλιστα βρίσκεται ανάμεσα στους 8 νομούς με τα χαμηλότερα ποσοστά αναφορικά με τη χρήση παράνομων ουσιών.

Ωστόσο, στο νομό καταγράφονται υψηλότερα ποσοστά σχετικά με το κάπνισμα και την χρήση αλκοόλ.

Το πλέον ανησυχητικό εύρημα της έρευνας είναι το γεγονός ότι ο ν. Βοιωτίας κατατάσσεται πανελλαδικά στους 6 νομούς με τα υψηλότερα ποσοστά μαθητών που καπνίζουν καθημερινά. Ακριβέστερα σε σχέση με τη συχνότητα του καπνίσματος κατατάσσεται στην 3η θέση και σε σχέση με την ποσότητα (βαριά, ≥11 τσιγάρα ή μισό πακέτο την ημέρα), κατατάσσεται στην 4η θέση. Επιπλέον κατατάσσεται στους 12 νομούς με τα υψηλότερα ποσοστά μαθητών που κάνουν υπερβολική χρήση αλκοόλ, (ESPAD 2011-2012: 135-139 & 391 - 406).

Αυτά τα στοιχεία δυστυχώς επιβεβαιώνονται και από την εμπειρία μας, από τις επαφές και τις παρεμβάσεις που υλοποιήσαμε στη σχολική κοινότητα, σε συνεργασία με το Κέντρο Πρόληψης του νομού και μετά από σχετική άδεια από την αρμόδια υπηρεσία του ΥΠΑΙΘ, τα δύο τελευταία σχολικά έτη.

 Η πρόταση, ο σκοπός, η μεθοδολογία, το περιεχόμενο και η διάρκεια του προγράμματος

Με βάση τα παραπάνω θεωρείται απαραίτητη και προτείνεται η εφαρμογή ενός προγράμματος βραχείων προληπτικών παρεμβάσεων στους μαθητές της Α΄ και Β΄ τάξης του συνόλου των Γυμνασίων του νομού, με σκοπό την ουσιαστική ενημέρωσή τους για τη χρήση του καπνού και του αλκοόλ, την ενίσχυση της αυτοεκτίμησής τους και την αναζήτηση υγιών τρόπων διαχείρισης και αντιμετώπισης των προσωπικών δυσκολιών.

Μεθοδολογικά αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την συμμετοχή των μαθητών σε ομάδες βιωματικού χαρακτήρα (μια ομάδα ανά τμήμα), όπου θα τους δοθεί η δυνατότητα μέσω κατάλληλων βιωματικών ασκήσεων να διαπραγματευτούν τα ζητήματα που αναφέρονται παραπάνω.

Η προτεινόμενη παρέμβαση έχει διάρκεια τέσσερεις (4) διδακτικές ώρες (διήμερο από δύο ώρες ανά ημέρα).

Αναλυτικότερα:

1η ημέρα:

 Γνωριμία της ομάδας

Αιτίες της χρήσης καπνού και αλκοόλ

Δημιουργία αρνητικής στάσης απέναντι στη χρήση των συγκεκριμένων ουσιών

2η ημέρα:

Αναζήτηση υγιών τρόπων διαχείρισης των προσωπικών δυσκολιών

Ενίσχυση της αυτοεκτίμησης

 Οργάνωση, εφαρμογή, χρονοδιάγραμμα υλοποίησης και ανατροφοδότηση της πρότασης

Αμέσως μετά την έγκριση της παρέμβασης θα υλοποιηθούν δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης της σχολικής κι ευρύτερης κοινότητας για το κάπνισμα, τη χρήση αλκοόλ και το προτεινόμενο πρόγραμμα. Θα ακολουθήσει πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος των σχολείων, τάξεων ή τμημάτων που ενδιαφέρονται να λάβουν μέρος σ’ αυτό, προκειμένου να γίνει ο προγραμματισμός. Προτεραιότητα θα δοθεί σε τμήματα/τάξεις στα οποία έχουν εκδηλωθεί περιστατικά αλκοολισμού ή υπερβολικού καπνίσματος.

Καθ’ όλη τη διάρκεια των παρεμβάσεων θα τηρείται ημερολόγιο συναντήσεων. Περιοδικά με βάση το ημερολόγιο και την αποκτηθείσα σε κάθε φάση εμπειρία, θα γίνεται αξιολόγηση του προγράμματος και ανατροφοδότηση των διαδικασιών, όπου κι εφόσον κρίνεται σκόπιμο.

Οι προτεινόμενες προπαρασκευαστικές ενέργειες (ενημέρωση, ευαισθητοποίηση, προγραμματισμός), προβλέπεται να υλοποιηθούν το Σεπτέμβριο του 2014 και στη συνέχεια να ξεκινήσουν οι παρεμβάσεις που θα ολοκληρωθούν στο τέλος Μαρτίου του 2015. Τον Απρίλιο θα γίνει η τελική αξιολόγηση και η παρουσίαση – διάχυση στη σχολική κι ευρύτερη κοινότητα των αποτελεσμάτων.

Κάθε παρέμβαση θα είναι δωρεάν και προαιρετική για τους μαθητές και θα πραγματοποιείται, χωρίς να παρακωλύεται η ομαλή λειτουργία του σχολείου και μετά από συνεννόηση με το Διευθυντή της σχολικής μονάδας. Σας ενημερώνουμε ότι δεν θα διατεθεί οποιοδήποτε υλικό, καθώς και ότι δεν θα προβληθεί εκπαιδευτικό υλικό μη εγκεκριμένο από το Υπουργείο Παιδείας.

 Υπηρεσιακή κι επιστημονική επάρκεια για την υλοποίηση της παρέμβασης

Την συνολική ευθύνη για την υλοποίηση της παρέμβασης θα έχει η Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης ν. Βοιωτίας μέσω του Συμβουλευτικού Σταθμού Νέων, ενώ την επιστημονική ευθύνη θα έχει η ομάδα του Κέντρου Πρόληψης.

Ακολουθούν σύντομα βιογραφικά των εμπλεκομένων επιστημόνων:

·         Σκόνδρας Αργύρης, κοινωνιολόγος και Επιστημονικά Υπεύθυνος του Κέντρου Πρόληψης (από το 2000 έως και σήμερα), εκπαιδευμένος από το τμήμα εκπαίδευσης του ΕΠΙΨΥ για την πρόληψη της χρήσης ουσιών και την προαγωγή της ψυχικής υγείας (1997), με εμπειρία εκατοντάδων παρεμβάσεων στη σχολική κοινότητα του νομού,

·         Λιανού Γιούλη, ψυχοθεραπεύτρια ομάδας, εκπαιδευμένη από το τμήμα εκπαίδευσης του ΕΠΙΨΥ για την πρόληψη της χρήσης ουσιών και την  προαγωγή της ψυχικής υγείας (1997), στέλεχος του Κέντρου. Πρόληψης από το 1997, με εμπειρία εκατοντάδων παρεμβάσεων στη σχολική κοινότητα του νομού,

·         Βούλγαρη Ευγενία, ψυχολόγος στέλεχος του Κέντρου Πρόληψης (2012), με εμπειρία δεκάδων παρεμβάσεων στη σχολική κοινότητα της περιοχής της Θήβας,

·         Λύγγου Ειρήνη, κοινωνιολόγος, στέλεχος του Κέντρου Πρόληψης (2012), με εμπειρία δεκάδων παρεμβάσεων στη σχολική κοινότητα της περιοχής της Θήβας,

·         Ηλίας Ιωάννης, Med Σπουδές στην Εκπαίδευση, εκπαιδευτικός, εκπαιδευτής ενηλίκων, υπεύθυνος του Συμβουλευτικού Σταθμού Νέων της ΔΔΕ Βοιωτίας, εκπαιδευμένος στην παροχή Συνοδευτικών Υποστηρικτικών Υπηρεσιών & υπηρεσιών Πληροφόρησης, με δεκαπενταετή εμπειρία στην ειδική αγωγή στο συντονισμό και την εμψύχωση ομάδων νέων, στο σχεδιασμό, την υλοποίηση και την αξιολόγηση καινοτόμων προγραμμάτων υποστήριξης μελών ευπαθών κοινωνικά ομάδων.

Προσβλέποντας στην έγκριση της πρότασης,

Παρακαλούμε για τις δικές σας ενέργειες.

τα σχολεία που επιθυμούν να ενταχθούν στο πρόγραμμα, πρέπει να επικοινωνήσουν με το Συμβουλευτικό Σταθμό Νέων:

τηλ.: 2261350381, e-mail: sumstanvoi@dide.voi.sch.gr