Η ιστορία του Αρχαιολογικού Μουσείου Θηβών: 1894-σήμερα

 Η ιστορία του Αρχαιολογικού Μουσείου Θηβών ξεκινά το 1894, όταν ο παλαιός στρατώνας που βρισκόταν δίπλα στον μεσαιωνικό πύργο παραχωρήθηκε για να στεγαστούν οι αρχαιότητες που συγκέντρωναν από όλη τη Βοιωτία ντόπιοι αρχαιοδίφες και επιστήμονες αρχαιολόγοι, διασώζοντάς τες από την αρχαιοκαπηλία.

 Το 1905, με δαπάνες της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας, ο παλαιός στρατώνας μετασκευάστηκε και έτσι ιδρύθηκε επίσημα το πρώτο αρχαιολογικό μουσείο της πόλης. Την έκθεση των αρχαιοτήτων οργάνωσε ο αρχαιολόγος Αντώνιος Δ. Κεραμόπουλλος, που εστάλη στη Θήβα για το σκοπό αυτό. Από το πρώτο εκείνο μουσείο πέρασαν πολλές εμβληματικές μορφές της ελληνικής αρχαιολογίας, όπως ο Νικόλαος Παπαδάκις, o Χρήστος Καρούζος, o Ιωάννης Θρεψιάδης και ο Νικόλαος Πλάτων. Ο Χρήστος Καρούζος συνέγραψε το 1934 τον πρώτο οδηγό του μουσείου και συνέβαλε στην απόκρυψη και διαφύλαξη των αρχαιοτήτων του κατά την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου (1940-1944), ενώ ο Ιωάννης Θρεψιάδης ανέλαβε την έκθεση των αρχαιοτήτων στο νεότευκτο μουσείο, που εγκαινιάστηκε, λίγους μήνες μετά το θάνατό του, στις 9 Δεκεμβρίου 1962.

 Το δεύτερο αυτό μουσείο, με κατά καιρούς επί μέρους αναδιατάξεις της έκθεσής του, διήνυσε πορεία 45 χρόνων, μέχρι το 2007, οπότε ενσωματώθηκε στο σημερινό -τρίτο κατά σειρά- Αρχαιολογικό Μουσείο Θηβών.  Στο νέο μουσείο ενσαρκώνεται έτσι η μακρά παράδοση της αρχαιολογικής έρευνας στη Βοιωτία, που ξεκίνησε τον 19ο και συνεχίζεται δυναμικά στον 21ο αιώνα. 

Η σημερινή έκθεση του Αρχαιολογικού Μουσείου Θηβών, μέσα από τις αρχαιότητες και το πλούσιο εποπτικό της υλικό, φιλοδοξεί να προβάλει την ιστορία της Βοιωτίας από το μακρινό παρελθόν της Εποχής του Λίθου μέχρι το 1830, έτος ίδρυσης του ελληνικού κράτους.

Η αρχαιολογική δραστηριότητα στη Βοιωτία

Η αρχαιολογική δραστηριότητα στη Βοιωτία ξεκινά από τα μέσα του 19ου αι. από ντόπιους αρχαιοδίφες, αλλά και επιστήμονες αρχαιολόγους, αποστόλους της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας ή μέλη των Ξένων Αρχαιολογικών Σχολών, που έσπευσαν στη Βοιωτία για να μελετήσουν το αρχαίο παρελθόν της, κυρίως όμως να σώσουν τις πολυάριθμες αρχαιότητές της από την αρχαιοκαπηλία. Στις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αι. ξεκινούν και οι μεγάλες ανασκαφές των Ξένων Αρχαιολογικών Σχολών σε διάφορες περιοχές της Βοιωτίας, δραστηριότητα που συνεχίστηκε κατά περιόδους με αμείωτη ένταση και κατά τη διάρκεια του 20ου αι., τόσο από τις Ξένες Σχολές όσο και – κυρίως – από την Αρχαιολογική Υπηρεσία. Η πολυετής αυτή και επίπονη δραστηριότητα των ελλήνων και ξένων αρχαιολόγων στον χώρο της Βοιωτίας, πολλοί από τους οποίους αποτελούν εμβληματικές μορφές για την ιστορία της αρχαιολογικής έρευνας στον ελλαδικό χώρο, εμπλούτισε το Αρχαιολογικό Μουσείο της Θήβας με μοναδικής ιστορικής και καλλιτεχνικής αξίας έργα από την βοιωτική αρχαιότητα, καθιστώντας το μουσείο με παγκόσμια απήχηση και σημασία.

Σύντομο χρονολόγιο της αρχαιολογικής έρευνας στον χώρο της Βοιωτίας:

 1868: Οι πρώτες ανασκαφές στη Βοιωτία πραγματοποιούνται στη Θήβα και τις Πλαταιές από τον φιλόλογο Σπυρίδωνα Φιντικλή και τον βοηθό του Ιωάννη Παπαδάκη.

1871 κ.ε.: Ο αρχαιολόγος Παναγιώτης Σταματάκης και ακολούθως ο δημοδιδάσκαλος στη Θήβα, Επαμεινώνδας Κορομάντζος, «απόστολοι» της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας, περιοδεύουν στην ύπαιθρο της Βοιωτίας προσπαθώντας να περισώσουν τις βοιωτικές αρχαιότητες από την εκτεταμένη αρχαιοκαπηλία.

1879: Ανασκάπτεται από τον Παναγιώτη Σταματάκη το πολυάνδριο των Θηβαίων Ιερολοχιτών που έπεσαν στη μάχη της Χαιρώνειας, στο οποίο και βρέθηκαν 254 σκελετοί ενταφιασμένων πολεμιστών, μαζί με τα προσωπικά τους αντικείμενα.

1880-1881: Ο Ερρίκος Σλήμαν πραγματοποιεί τις πρώτες έρευνες στον Ορχομενό και ανασκάπτει το εσωτερικό του «Θησαυρού του Μινύα», αλλά και γύρω από αυτόν.

1882: Ο Παναγιώτης Σταματάκης ξεκινά την ανασκαφή του πολυανδρείου των πεσόντων Θεσπιέων πολεμιστών της μάχης του Δηλίου του 424 π.Χ.

1884: Ξεκινούν από την Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή οι ανασκαφές στο ιερό του Απόλλωνος στο όρος Πτώον.

1888: Ξεκινούν οι ανασκαφές του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου στο Καβίρειο της Θήβας.

1889: Ξεκινά από την Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών η ανασκαφή των αρχαίων Πλαταιών.

1892-1893: Ο Θηβαίος δικηγόρος Ευστράτιος Καλόπαις πραγματοποιεί ανασκαφές για την αποκάλυψη και ταύτιση των οχυρώσεων και των πυλών της κάτω πόλης της Θήβας.

1893: Ξεκινούν οι ανασκαφές της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής στο Γλα.

1897: Ο Δημήτριος Φίλιος ανασκάπτει τους πρώτους θαλαμωτούς τάφους στο μυκηναϊκό νεκροταφείο του λόφου του Κολωνακίου Θηβών. 1902: Ο Γεώργιος Σωτηριάδης ανασκάπτει στο μέσο της κοιλάδας της Χαιρώνειας τον τύμβο των νεκρών Μακεδόνων της μάχης του 338 π.Χ. Κάτω από επιχώσεις ύψους επτά μέτρων εντοπίζεται η τέφρα με τα καμένα οστά των Μακεδόνων πολεμιστών, μαζί με σιδερένια όπλα, στλεγγίδες και άλλα προσωπικά τους αντικείμενα. Την ίδια χρονιά ο Γ. Σωτηριάδης εντοπίζει και ανασκάπτει το νεολιθικό οικισμό στη θέση «Μαγούλα Μπαλωμένου», δύο περίπου χιλιόμετρα βορειοανατολικά της Χαιρώνεια.

1902: Ξεκινά από τους Τήνιους γλύπτες Λάζαρο Φιτάλη και Λάζαρο Σόχο και το μηχανικό Νικόλαο Μπαλάνο η αναστήλωση του λέοντα της Χαιρώνειας.

1903: Ξεκινούν οι ανασκαφές της Βαυαρικής Ακαδημίας των Επιστημών στον Ορχομενό.

1905: Ο Αντώνιος Κεραμόπουλλος ξεκινά από τον λόφο του Κολωνακίου τη συστηματική ανασκαφική έρευνα της μυκηναϊκής Θήβας.

1907: Ξεκινούν οι ανασκαφές της Βρετανικής Σχολής Αθηνών στη Ριτσώνα.

1910: Ανασκάπτεται στη Θήβα από τον Αντώνιο Κεραμόπουλλο ο ναός του Ισμηνίου Απόλλωνος, στον ομώνυμο λόφο νοτιοανατολικά της Καδμείας ακρόπολης.

1911: Ο Νικόλαος Παπαδάκις πραγματοποιεί εκτεταμένες ανασκαφές στα νεκροταφεία της Τανάγρας.

1914: Αναστηλώνεται από τον Αναστάσιο Ορλάνδο η οροφή του ταφικού παραθαλάμου του «Θησαυρού του Μινύα» στον Ορχομενό.

1921: Ξεκινά στη Θήβα από τον Γεώργιο Σωτηρίου η ανασκαφή του ναού του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου.

1924: Ξεκινούν από την Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών οι ανασκαφές στην Εύτρηση.

1926: Ξεκινούν από την Βρετανική Σχολή Αθηνών οι ανασκαφές στην αρχαία Αλίαρτο.

1956: Ξεκινούν από τον έφορο αρχαιοτήτων Ιωάννη Θρεψιάδη οι ανασκαφές στο ιερό της Αρτέμιδος στην Αυλίδα.

1959: Αναστηλώνεται από τον αρχιτέκτονα Αναστάσιο Ορλάνδο ο βυζαντινός ναός της Αγίας Φωτεινής στη Θήβα.

1964: Ανασκάπτεται από τους Νικόλαο Πλάτωνα και Εύη Τουλούπα το «Θησαυροφυλάκιο» και η «Οπλοθήκη» του μυκηναϊκού ανακτόρου της Θήβας, φέρνοντας στο φως πολύτιμα εισηγμένα αντικείμενα από τις χώρες της ανατολικής Μεσογείου, εξαρτήματα οπλισμού και ιπποσκευής, αλλά και τα πρώτα ενεπίγραφα τεκμήρια σε Γραμμική β γραφή από τη Θήβα.