Η ευπάθεια των συστημάτων παραγωγής τροφίμων που εξαρτώνται από την βροχή και οι άνθρωποι που εξαρτώνται από αυτά έχουν τεθεί σε επιφυλακή λόγω της κατάστασης στην Ανατολική Αφρική. Ενώ οι προκλήσεις του να βρουν σταθερή παροχή νερού για τις καλλιέργειες και την εκτροφή ζώων είναι πολλές, στόχος είναι να γίνουν νέες επενδύσεις στην άρδευση, όπου αυτό είναι δυνατό, στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας της χρήσης του νερού για γεωργικούς σκοπούς, και στην υιοθέτηση έξυπνων γεωργικών πρακτικών που θα μπορούσαν να βοηθήσουν. Σε συνέντευξή του, ο Βοηθός Γενικός Διευθυντής της FAO για τους Φυσικούς Πόρους, Alexander Muller, που βρίσκεται στη Στοκχόλμη αυτή την εβδομάδα για την Παγκόσμια Εβδομάδα Νερού, μιλά για αυτά και τα συναφή θέματα.
Ο καθένας καταλαβαίνει ότι το νερό είναι ζωτικής σημασίας για την καλλιέργεια τροφίμων - αλλά συχνά με έναν αφηρημένο τρόπο. Μπορείτε να δώσετε περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με το πώς το νερό βοηθά στο να τραφεί ο κόσμος;
Πρώτα απ’ όλα, είναι σημαντικό να γίνει διάκριση μεταξύ ξηρικής γεωργίας, δηλαδή της γεωργίας που εξαρτάται από φυσικές βροχοπτώσεις και αρδευτικής γεωργίας. Η άρδευση της γης είναι αυτή που αλλάζει τα πάντα και επιφέρει αλλαγές στη γεωπονία και την εμπορία.
Ενώ πολλοί άνθρωποι στο Κέρας της Αφρικής είναι κτηνοτρόφοι και όχι αγρότες σιτηρών, η σημερινή κατάσταση καθιστά σαφές το ότι υπάρχουν σοβαροί κίνδυνοι που συνδέονται με τα ξηρικά συστήματα παραγωγής τροφίμων, ιδίως ως προς τις επιπτώσεις μιας αλλαγής του κλίματος που είναι πλέον αισθητές στον πλανήτη μας.
Η ξηρική γεωργία δεν αποτελεί πρόβλημα καθεαυτή αλλά είναι πιο ευάλωτη και τείνει να είναι λιγότερο παραγωγική.
Όσον αφορά την άρδευση, δεν μπορεί κανείς να υποτιμά τη συμβολή της στη σίτιση του κόσμου. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων 50 ετών, ο πληθυσμός της Γης διπλασιάστηκε και το παγκόσμιο σύστημα τροφίμων ανταποκρίθηκε εξαιρετικά στην αύξηση της ζήτησης τροφίμων. Αυτό έγινε μέσα από μια μέτρια αύξηση των συνολικών καλλιεργούμενων εκτάσεων - όχι περισσότερο από 12%. Η υλοποίηση σημειώθηκε κυρίως μέσω της εντατικοποίησης της γεωργικής παραγωγής, δηλαδή της αύξησης των αποδόσεων μέσω της εντατικοποίησης, η οποία με τη σειρά της δεν θα ήταν δυνατή χωρίς άρδευση.
Η αρδευόμενη γη έχει αυξηθεί αναλογικά πολύ πιο γρήγορα από ό, τι η γη υπό καθεστώς ξηρικής γεωργίας.
Στην πραγματικότητα, ενώ οι καλλιεργούμενες εκτάσεις στον κόσμο έχουν αυξηθεί μόνο μόλις κατά 12% τα τελευταία πενήντα χρόνια, η αρδευόμενη έκταση έχει διπλασιαστεί κατά την ίδια περίοδο, αντιπροσωπεύοντας το μεγαλύτερο μέρος της καθαρή αύξηση των καλλιεργούμενων εκτάσεων. Εν τω μεταξύ, η γεωργική παραγωγή έχει αυξηθεί κατά 2,5 με 3 φορές, χάρη στη σημαντική αύξηση της απόδοσης των κυριότερων καλλιεργειών.
Η ικανότητα του κόσμου για την άρδευση των γεωργικών εκτάσεων έχει επιτευχθεί;
Σε ορισμένα μέρη, ναι, σε άλλα, όχι.
Παγκοσμίως, περίπου 300 εκατομμύρια εκτάρια της γεωργικής γης αρδεύονται, αντιπροσωπεύοντας το 70% του συνόλου των πιστώσεων του γλυκού νερού. Αυτό συμβαίνει μόνο για το 20% των καλλιεργούμενων εκτάσεων στον κόσμο - αλλά ταυτόχρονα, αυτές οι αρδευόμενες εκτάσεις αποτελούν το 40% του συνόλου της γεωργικής παραγωγής και το 60% της παραγωγής σιτηρών. Γιατί δεν είναι πιο πολλές οι αρδευόμενες γεωργικές εκτάσεις;
Σε ορισμένες περιοχές ενδέχεται έτσι και αλλιώς αυτό να μην είναι απαραίτητο. Σε άλλες περιπτώσεις, οι υδάτινοι πόροι που προαπαιτούνται μπορεί να μην είναι διαθέσιμοι. Αλλού, η χρηματοδότηση για την άρδευση και την σύνδεση με την αγορά είναι το πρόβλημα - και εδώ αναφέρομαι κυρίως στην Αφρική. Δεν έχουμε δει τη χονδρική δέσμευση για τον εκσυγχρονισμό της αρδευόμενης παραγωγής και εμπορίας σε μεταβαλλόμενες τοπικές και διεθνείς αγορές - ακόμη και όταν η γη και οι υδάτινοι πόροι είναι διαθέσιμοι.
Ναι, αλλά δεν υπάρχουν στο κόσμο άλλες περιοχές που τους τελειώνει το νερό;
Όντως έχουν αυξηθεί οι περιοχές του κόσμου που αντιμετωπίζουν προβλήματα λειψυδρίας και παράλληλα τον κίνδυνο της προοδευτικής κατακερμάτισης της παραγωγικής τους δυνητικότητας που απορρέει από ένα συνδυασμό της δημογραφικής πίεσης και των μη αειφόρων γεωργικών πρακτικών.
Τα φυσικά όρια ως προς τη διαθεσιμότητα της γης και του νερού μέσα σε αυτά τα συστήματα μπορούν να επιδεινωθούν ακόμη περισσότερο κατά τόπους κυρίως από εξωτερικούς παράγοντες, συμπεριλαμβανομένης της κλιματικής αλλαγής, του ανταγωνισμού με άλλους τομείς και των κοινωνικο-οικονομικών αλλαγών.
Μέχρι το 2050, η αύξηση του πληθυσμού και των εισοδημάτων αναμένεται να δημιουργήσει την ανάγκη για 70% αύξηση της παραγωγής τροφίμων σε παγκόσμιο επίπεδο, και μέχρι και 100% περισσότερο στις αναπτυσσόμενες χώρες. Όμως, ορισμένες περιοχές φτάνουν πολύ κοντά στην εξάντληση των δυνατοτήτων τους για εντατικοποίηση της παραγωγής τροφίμων, πράγμα το οποίο οποία έχει οδηγήσει ήδη σε διαταραχές σχετικά με την πρόσβαση σε φυσικούς πόρους, και ιδιαίτερα στο νερό. Η Ανατολική Ασία και η Μέση Ανατολή αγγίζουν πλέον τα όριά τους και δεν θα είναι σε θέση να επεκτείνουν τη γεωργία τους πολύ πιο πέρα, ενώ στη Λατινική Αμερική και στην υποσαχάρια Αφρική υπάρχουν ακόμα δυνατότητες για επέκταση.
Οπότε τι μπορεί να γίνει;
Παρά τις προκλήσεις, η προοπτική για περαιτέρω αυξήσεις της παραγωγικότητας υπάρχει, τόσο στην ξηρική όσο και στην αρδευόμενη γεωργία, αλλά θα χρειαστεί να γίνουν αλλαγές στον τρόπο εκμετάλλευσης και χρήσης του νερού.
Η άρδευση, όπου αυτό είναι δυνατό, θα συνεχίσει να αυξάνεται ώστε να ανταποκριθεί στη ζήτηση για ολοένα και πιο διαφοροποιημένη παραγωγή. Ενώ σε ορισμένες περιοχές δεν υπάρχουν περιθώρια για περαιτέρω αύξηση της προσφοράς νερού για τη γεωργία, σε άλλες θα εξακολουθούν να υπάρχουν ευκαιρίες.Οι περισσότερες μεγάλης κλίμακας αποθήκες νερού έχουν κατά πάσα πιθανότητα ήδη κατασκευαστεί, και είναι πιθανό ότι θα συνεχίσουν να αναπτύσσονται διάχυτα και κατανεμημένα συστήματα αποθήκευσης νερού.
Η συνδυασμένη χρήση των υπόγειων και επιφανειακών υδάτων, θα γίνει επίσης πιο διαδεδομένη, και, κοντά σε πόλεις, η γεωργία θα προβεί πιθανόν σε πιο συστηματική εκμετάλλευση των επεξεργασμένων λυμάτων.
Πολλά επίσης πρέπει να γίνουν όσον αφορά τον τρόπο που αρδεύεται το νερό. Τα παλιά, άκαμπτα συστήματα διανομής νερού θα πρέπει να αντικατασταθούν από πολύ πιο ευέλικτα συστήματα, επιτρέποντας μεγαλύτερη αξιοπιστία στην παροχή του νερού και ως εκ τούτου προοδευτική διαφοροποίηση προς καλλιέργειες μεγαλύτερης αξίας. Σε αυτά τα εκσυγχρονισμένα συστήματα, η επικεντρωμένη άρδευση θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην προώθηση της παραγωγικότητας καθώς θα μειώνεται η άσκοπη χρήση του νερού, ως εκ τούτου θα έχουμε η αύξηση της αποδοτικής εκμετάλλευσης και χρήσης του νερού, και της παραγωγικότητας.
Θα πρέπει επίσης να επικεντρωθούμε στο σκεπτικό "σιτηρό ανά σταγόνα νερού", με την υιοθέτηση τεχνικών που θα στοχεύουν στη συγκομιδή περισσότερου βρόχινου νερού, τη διατήρηση της υγρασίας του εδάφους, τη μείωση των αποβλήτων στην άρδευση και σε ορισμένες περιπτώσεις φυσικά, κάνοντας και αλλαγές στη διατροφή και περικόπτοντας τις τόσες πολλές σιτιστικές επιλογές για να επικεντρωθούμε σε καλλιέργειες και τροφές που χρησιμοποιούν λιγότερο νερό.
Τέλος, πολύ περισσότερα πρέπει να γίνουν για τη μείωση της σπατάλης στο μεσοδιάστημα από την πύλη του αγροκτήματος μέχρι το καλάθι του καταναλωτή. Υπολογίζεται ότι μόνο το 50% των τροφίμων που παράγεται είναι που καταναλώνεται πραγματικά, ενώ το υπόλοιπο χάνεται κατά την αποθήκευση, τη διανομή και τελικά μέσα στο ίδιο το νοικοκυριό.
Αυτό δεν οδηγεί απλώς στο να πετάμε τα τρόφιμα αλλά και στο να σπαταλάμε άσκοπα νερό όταν πρόκειται για προιόντα αρδευόμενης παραγωγής. Η παραγωγή 1 θερμίδας τροφίμων απαιτεί 1 λίτρο νερού. Με μέση ημερήσια θερμιδική απαίτηση του κόσμου στις 2800 θερμίδες κατ 'άτομο το νερό που απαιτείται για να ικανοποιήσει τις καθημερινές ανάγκες διατροφής του κάθε ατόμου στον πλανήτη είναι περίπου 2 800 λίτρα. Ή για να το θέσω διαφορετικά, για την παραγωγή ενός χάμπουργκερ χρειάζονται 2 400 λίτρα νερού. Ένα ποτήρι γάλα; 200 λίτρα. Ένα αυγό - 135 λίτρα. Μια φέτα ψωμί 40 λίτρα. Έτσι, η μείωση των αποβλήτων τροφίμων είναι το κλειδί για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας της χρήσης του νερού στη γεωργία.
Δημοσίευση σχολίου