Ψυχολογική βία κρυμμένη στην καθημερινότητα

Της Ελένης Γιουμίδου, Ψυχολόγου, Εξειδίκευση στη Γνωσιακή-Συμπεριφορική Θεραπεία.

‘’Με μια εύστοχη λέξη μπορείς να σκοτώσεις ή να ταπεινώσεις, χωρίς να λερώσεις τα χέρια σου. Μια από τις μεγάλες χαρές της ζωής είναι η ταπείνωση των ομοίων μας …..’’Pierre Desproges

Στη ζωή μας ερχόμαστε πολύ συχνά αντιμέτωποι με συναντήσεις και άτομα που βγάζουν από μέσα μας τον καλύτερό μας εαυτό και άλλες οι οποίες μας προκαλούν πόνο και εν τέλει  μας διαλύουν.  Συναντήσεις που καταλήγουν σε πραγματικό ψυχολογικό πόνο. Τι συμβαίνει λοιπόν σε αυτές τις περιπτώσεις;  Στις περιπτώσεις των διαστροφικών επιθέσεων είναι η στιγμή που μπορούμε να μιλήσουμε για άσκηση ψυχολογικής βίας, η οποία κυκλοφορεί στην καθημερινότητα σε μεγάλη συχνότητα και σε όλα τα επίπεδα της ζωής μας.  Έτσι μπορούμε να την διακρίνουμε στο προσωπικό, το επαγγελματικό, το οικογενειακό και στο πολιτικοκοινωνικό.

Κατά την άσκηση της ψυχολογικής βίας ο επιτιθέμενος υποβιβάζει το θύμα του με τρόπο αόρατο σχεδόν, επιρρίπτοντάς του την ευθύνη για οτιδήποτε πάει στραβά. Ο ασκών ψυχολογική βία είναι συχνά απορροφημένος σε αυτού του είδους τις σχέσεις και δεν αμφιβάλλει ποτέ για τις πράξεις του, αλλά αντίθετα τις θεωρεί ορθές. Ο ψυχρός ορθολογισμός είναι αυτός που κυριαρχεί και χρησιμοποιώντας τις άριστες επικοινωνιακές δεξιότητες και τη γοητεία τουαφήνει πίσω του ανυποψίαστα θύματα. Άτομα τα οποία μπροστά στις προσβολές που εξαπολύουν, είναι ταυτόχρονα σε θέση να υπερασπιστούν άψογα τον εαυτό τους.  Από την άλλη το θύμα νιώθει ανήμπορο να αντιδράσει καθώς δεν μπορεί να αντιληφθεί ξεκάθαρα τη μοχθηρία των πράξεων του θύτη. Υπάρχει πάντοτε η αμφιβολία «Μήπως έχει δίκιο που ισχυρίζεται ότι όλα τα επινοώ εγώ;». Άτομα που ενώ αφήνουν πίσω τους ζωντανούς-νεκρούς, έχουν την ικανότητα να πείθουν  την κοινωνία για την καλοσύνη και τηνδοτικότητά τους .Επιδιώκουν ακόμα και να τους λυπηθεί το θύμα προκειμένου να κερδίσουν έδαφος και να συνεχίσουν ανενόχλητοι.

Ο θύτης σαγηνεύει το θύμα του αφαιρώντας του κάθε είδους συναισθηματικής ελευθερίας.  Πιο συγκεκριμένα, στην περίπτωση των ερωτικών σχέσεων, το ερωτευμένο άτομο αρνείται να δει και να δεχτεί τα μειονεκτήματα του συντρόφου του. Είναι εγκλωβισμένο στον πόθο και το θαυμασμό για το πρόσωπο του θύτη. Όλη αυτή η όχι και τόσο άμεση επιρροή οδηγεί το θύμα στο να σκέφτεται διαρκώς αναλύοντας τη συμπεριφορά του συντρόφου, χωρίς όμως να είναι σε θέση να πράξει και να συμπεριφερθεί με τον ίδιο τρόπο που θα δρούσε σε άλλες περιπτώσεις. Ο ένας άνθρωπος που εστιάζει στο δικό του συμφέρον συνήθως είναι άκρως χειριστικός . Η εξουσία που έχει αναγκάζει το θύμα να αναπτύξει μια σχέση αποδοχής και ανυπέρβλητης εξάρτησης. Το ερωτευμένο άτομο δέχεται ακατάπαυστα πλύση εγκεφάλου ενώ ο θύτης με τη μορφή αντιπερισπασμού επιρρίπτει κάθε ευθύνη στο θύμα του, καθιστώντας ακόμα πιο αδύναμο συναισθηματικά. Όποιος αντιστέκεται σε όλη αυτή την επιρροή σπέρνει το μίσος του θύτη, καθώς εκείνος δε λαμβάνει αυτά που προσδοκά και διαψεύδεται.

Τα χειριστικά  άτομα περιγράφονται ως σαγηνευτικά και ευφυέστατα. Οι γύρω τους δε υφίστανται για αυτούς. Τους χρησιμοποιούν για όσο διάστημα τους φαίνονται χρήσιμοι. Η ζωντάνια και ο δυναμισμός των θυμάτων είναι χαρακτηριστικά που τα μετατρέπουν σε λεία. Όμως οι θύτες είναι απών και από τον ίδιο τον εαυτό τους.

Είναι γενικά δύσκολο να γίνουν αντιληπτές τέτοιες συμπεριφορές. Δεν πρέπει όμως να αδιαφορούμε όταν τις εντοπίζουμε είτε πρόκειται για τον ίδιο μας τον εαυτό είτε πρόκειται για τον συνάνθρωπό μας. Είναι αναγκαίο να γνωρίζουμε ότι κάθε μορφή βίας αποτελεί ποινικό αδίκημα που διώκεται από το νόμο. Επίσης είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι πολλοί από εμάς στην καθημερινότητά μας ίσως να έχουμε εφαρμόσει παρόμοιες πρακτικές. Αυτό όμως που διαχωρίζει τη λειτουργική συμπεριφορά από την άσκηση ψυχολογικής βίας είναι η συχνότητα και η επανάληψη.